Ove srede, 20. novembra 2024, Fond za humanitarno pravo (FHP) seća se žrtava zločina počinjenog na poljoprivrednom dobru Ovčara kod Vukovara. Na ovaj dan pre 33 godine, pripadnici lokalne Teritorijalne odbrane (TO) i srpski dobrovoljci pod komandom Jugoslovenske narodne armije (JNA) ubili su 265 hrvatskih civila i ratnih zarobljenika.

Neposredno po zauzimanju Vukovara, 20. novembra 1991. godine, pripadnici JNA izveli su ranjenike, bolesnike, civile i pripadnike hrvatskih oružanih snaga iz vukovarske bolnice i odveli ih u hangare na poljoprivrednom dobru Ovčara, koje se nalazi oko pet kilometara jugoistočno od Vukovara. U prisustvu pripadnikâ Vojne policije JNA, Hrvate zatočene na Ovčari premlaćivali su, zlostavljali i ponižavali pripadnici TO Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva Supoderica“. U večernjim satima, pripadnici JNA su se, po naređenju pukovnika Mileta Mrkšića, povukli sa Ovčare, a pripadnici TO Vukovar i jedinice „Leva Supoderica“ su tokom noći između 20. i 21. novembra 1991. godine izvodili zatočenike iz hangara i odvodili ih, u grupama od po 10 do 20 ljudi, na lokaciju Grabovo, gde su ih streljali ispred ranije iskopane jame. Na Ovčari su, uz ranjene pripadnike hrvatskih oružanih snaga, ubijeni i civili, dve žene i tri maloletnika: Ružica Markobašić (32), koja je tada bila u poodmakloj trudnoći, Janja Podhorski (60), Dragutin Balog (17), Igor Kačić (16) i Tomislav Baumgertner (17).

Iz masovne grobnice na lokalitetu Grabovo ekshumirano je 200 tela, a identifikovane su 193 žrtve. Posmrtni ostaci 17 žrtava pronađeni su u okolnim grobnicama. Za posmrtnim ostacima ostalih 48 žrtava još uvek se traga.

Zauzevši Vukovar, JNA je zarobila veliki broj pripadnika hrvatskih snaga i civila, koji su, pošto su prebačeni na teritoriju Vojvodine, u logorima u Srbiji bili zatočeni od nekoliko dana do više meseci.

Za zločine na Ovčari, po individualnoj krivičnoj odgovornosti, pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) osuđeni su pukovnik JNA Mile Mrkšić na 20 godina zatvora i major JNA Veselin Šljivančanin na 10 godina zatvora. Pred pravosuđem Srbije, u postupku koji je trajao 14 godina, za ubistvo najmanje 200 ratnih zarobljenika na Ovčari procesuirani su samo neposredni izvršioci. Optužena su 24 pripadnika TO Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva Supoderica“, od kojih je 11 pravnosnažno osuđeno na kazne zatvora u rasponu od dve do dvadeset godina. Od preostalih optuženika, devet je pravnosnažno oslobođeno, dva su dobila status svedoka saradnika, a dva su preminula tokom procesa.

Nakon izricanja pravnosnažne presude u predmetu koji je vođen u Srbiji, Fond za humanitarno pravo (FHP), u ime porodica ubijenih na Ovčari, podneo je tužbe za naknadu štete zbog smrti bliskog lica i zastupao žrtve tokom višegodišnjih procesa. Jedanaest postupaka okončano je u korist tužilaca, koji su ostvarili pravo na naknadu štete. Time je država Srbija formalno priznala svoju odgovornost za zločin na Ovčari.

Uprkos presudi da nije učinio ništa da zaustavi ili spreči mučenje zarobljenika iako je bio odgovoran za njihovu bezbednost, Veselin Šljivančanin je u Srbiji doživeo društvenu i političku rehabilitaciju, objavljujući knjige i pojavljujući se u javnosti kao analitičar i član Glavnog odbora vladajuće Srpske napredne stranke (SNS).

Državni zvaničnici i institucije Srbije dužni su da, umesto što pružaju javnu podršku počiniocima ratnih zločina, krivično gone odgovorne oficire JNA i posvete se pronalasku nestalih osoba.

Za pronalazak 48 nestalih osoba nužno je otvaranje arhiva JNA i prikupljanje informacija od pripadnikâ vojske, dobrovoljačkih formacija i drugih lica koja su bila upoznata s događajima na Ovčari i čija saznanja mogu ukazati na mesta na kojima se skrivaju posmrtni ostaci žrtava. Srbija ima pravnu i moralnu obavezu prema žrtvama i njihovim porodicama da to učini, i nema izgovor da tu obavezu ne ispuni.

Dodatni izvori:

Predmet: Mrkšić i dr., MKSJ

Predmet: Ovčara (Miroljub Vujović i drugi)

Predmet: Ovčara IV (Damir Sireta)

Predmet: Ovčara V (Petar Ćirić)

Dosije: „Logori za Hrvate na teritoriji Srbije“

Digitalni narativ: „Logori za Hrvate na teritoriji Srbije“

Video: „Logori za Hrvate na teritoriji Srbije“

(FHP)