Ovo će, između ostalog, biti i jedno raspevano Pozorje (muzika boji većinu predstava), kao da su svi tvorci repertoara naših pozorišta imali na pameti reči Geteovog Fausta – “Samo nek je muzike u izobilju”! Ovako je selektor ovogodišnjeg 68. Sterijinog pozorja dr Milivoje Mlađenović najavio festival domaćeg dramskog teksta koji će se i ove godine u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu odigravati od 26. maja do 3. juna.

Ove godine festival se održava pod motom – Čovečnost ‒ Usponi i sunovrati, a pred publikom i žirijem u takmičarskoj selekciji na sceni će, po izboru selektora, biti osam predstava kao i tri u netakmičarskoj međunarodnoj selekciji “Krugovi”. Selektor je naglasio i da je “opšta estetska vrednost pozorišnih predstava bila vrh kriterijuma odabira predstava za takmičarski program festivala . Tek potom, ili istovremeno s tom vrednošću, kao eventualne dodatne kriterijume udruživan je njihov ekskluzivitet, kulturna različitost, modernost, istraživačka usmerenost, estetski radikalizam, umetnička apartnost ili izuzetnost… Oslonac tokom celog selektorskog ciklusa bila je parafraza misli Pitera Bruka: Iskra života, meso i krv realnosti, mora da bude prisutna u svakom trenutku pozorišnog čina”.

Odabirajući takmičarske predstave Mlađenović je odgledao 57 predstava nastalih prema delima pisaca koji pišu na srpskom i drugim jezicima koji se govore u Srbiji, a od tog broja su čak 32 praizvedbe originalnih domaćih dramskih dela, ili dramatizovanih proznih i poetskih dela, ili autorski projekti, što svedoči o višegodišnjem pojačanom interesu za domaću dramu.

„Veliki je dijapazon individualnih dramskih rukopisa, formalno-stilskih obeležja i smerova istraživanja i metamorfoza dramskoga pisma, ali i kvalitativnih razlika u ovladavanju nekim novim dramaturškim strategijama i tehnikama dramskog stvaranja – izneo je, između ostalog, selektor Mlađenović, na današnjoj konferenciji za novinare.

Po njegovim rečima već nekoliko sezona u pozorištima Srbije izdiferencirala se tematska celina čiji sadržaj čine brojni oblici nasilja nad ženama, bez obzira na njihovo životno doba, obrazovanje ili imovinski položaj. Problematika statusa žene u patrijarhalno uređenom društvu, domet i obuhvat istinskih promena u toj oblasti, mogućnost samorealizacije žene izvan
tradicijom dodeljenih uloga, i dalje su široko polje za ogledanje dramskih pisaca. Problem nasilja nad ženama i pitanje njihovih prava u društvu – nažalost i dalje je goruća tema na ovim, i ne samo ovim prostorima.

Uz žene i nasilje nad njima preovlađuju i teme o migrantima, intimistički ili politički intonirane, zatim distopijske vizije, dramska razmatranja rata i njegovih posledica. Mlađenović je naglasio da, na žalost, “možemo strahovati, nažalost, da će eho najnovijih ratnih pustošenja u Ukrajini i u budućnosti dramski i pozorišno biti artikulisan”.

Neke od drama imaju u osnovi aktuelizaciju ili inspiraciju nalaze u intertekstualnim vezama s motivima iz svetske i domaće dramske književnosti, ili im se u osnovi nalazi biografska ili autobiografska građa javnih ili istorijskih ličnosti (Grigorije Božović, Milica Stojadinović Srpkinja, Josip Broz Tito, Aleksa Šantić). Neka od pozorišnih ostvarenja bave se i bolnim pitanjima naše stvarnosti – migrantskom krizom, autoritarnim režimima, ekološkim, zelenim inicijativama, socijalnim položajem radništva u svetu krupnih kapitalista, dilemom “ostati ovde ili otići”, ispovešću lekara „gastarbajtera” …

U takmičarskoj selekciji 68. Sterijinog pozorja gledaćemo predstave: DECA, opera u 17 pesama na muziku Irene Popović, po romanu Milene Marković; kompozitorka i rediteljka Irena Popović; Narodno pozorište Beograd; GOSPOĐICA, pisac Ivo Andrić, dramatizacija Vanja Ejdus, režija Đurđa Tešić; Narodno pozorište Republike Srpske, Banja Luka (Republika Srpska-BIH); NOĆNA FRAJLA, pisac Aleksandar Popović, režija Branislav Mićunović; Narodno pozorište Niš; POKOJNIK, pisac Branislav Nušić, režija Egon Savin; Crnogorsko narodno pozorište Podgorica (Crna Gora); USPAVANKA ZA ALEKSIJU RAJČIĆ, pisac Đorđe Kosić, režija Jug Đorđević; Narodno pozorište Beograd, „Fondacija Novi Sad ‒ Evropska prestonica kulture”, Sterijino pozorje Novi Sad; YANKEE ROSE, pisac Slobodan Obradović, režija Miloš Lolić; Beogradsko dramsko pozorište; ŠTO NA PODU SPAVAŠ, pisac Darko Cvijetić, dramatizacija: Kokan Mladenović, Mina Petrić, Darko Cvijetić, Dubravko Mihanović i ansambl predstave; režija Kokan Mladenović; Srpsko narodno pozorište Novi Sad, Gradsko dramsko kazalište „Gavela“ Zagreb, Narodno pozorište Sarajevo i MESS Sarajevo kao i 52 HERCA, pisac Tijana Grumić, režija Mojca Madon; Slovensko narodno gledališče Nova Gorica (Slovenija).

U netakmičarskoj meuđnarodnoj selekciji “Krugovi” gledaćemo predstave: LEPA VIDA, pisac Staša Prah, režija Marjan Nećak; Gledališče Koper / Teatro Capodistria (Slovenija); Slovensko stalno gledališče Trst (Italija); NOĆ SA ALEKSOM, pisac Marko Tomaš, reditelj Ivica Buljan; Hrvatsko narodno kazalište Mostar (BIH) i TENA ‒ kronika raspada jedne ljepote, pisac Josip Kozarac, dramatizacija Borislav Vujčić, režija i adaptacija Dražen Ferenčina; Gradsko dramsko kazalište „Gavela” Zagreb, Gradsko kazalište „Joza Ivakić” Vinkovci, Ludens teatar, Centar za cjeloživotno učenje i kulturu Bjelovar i Gradsko kazalište Požega (Hrvatska).

Predstava u čast nagrađenih, po izboru selektora, biće: SLIKA NEPOZNATOG, prema romanu „Izložba” Miodraga Kajteza i dramatizaciji Đorđa Milosavljevića, režija i adaptacija teksta Nikola Zavišić; Narodno pozorište „Toša Jovanović“ Zrenjanin, Sterijino pozorje Novi Sad

O pratećim programima govorio je izvršni direktor Sterijinog pozorja Goran Ibrajter, najavivši da će uz tradicionalne manifestacije – kao što su XVII Izložba pozorište u fotografskoj umetnosti i Izložbe dečijih radova scena, maska, kostim, lutka kao i Dana knjige – akademski slikar Uglješa Colić tokom svake predstave raditi krokije iz predstava, koji će biti prezentovani tokom održavanja okruglih stolova kritike.

Direktor Sterijnog pozorja dr Miroslav Miki Radonjić zahvalio se, na jučerašnjoj press konferenciji – na Svetski dan pozorišta, uz najavu predstojećih značajnih datuma Dana Sterijinog pozorja (29. Mart) i Dana Srpskog narodnog pozorišta (28. Mart) – selektoru Mlađenoviću na, kako je rekao “velikom trogodišnjem poslu selektora“, koji je junački pripremao i u gotovo po
festival nemogućim uslovima pandemije i teškim danima i za publiku i za pozorište.

Naše drame na daskama u Sloveniji, Severnoj Makedoniji, BiH

Izbor predstava za Sterijino pozorje, ukazuje Mlađenović, “pokazuje i status srpske drame u regionu, Evropi i velikom svetu. Dela domaćih dramskih pisaca u ovom trenutku najprisutnija su na pozornicama u Sloveniji: drame Dimitrija Kokanova (inače uz Tijanu Grumić trenutno najproduktivijnijeg i najčešće angažovanog dramskog pisca i dramaturga) izvode se u SNG Nova Gorica (Odjednom,reka u režiji Kokana Mladenovića) i Ljubljani (Kretanje u SNG Drama u režiji Juša Zidar), a 52 herca (Najusamljeniji kit na svetu) Tijane Grumić u SNG Nova Gorica. Takođe se igra i Rolerkoster Jelene Kajgo u Mladinskom gledališču u Ljubljani, a Milan Marković Ramšak u PG Kranj čeka premijeru dela Kišni dan u Gurviču. U Sloveniji (Gledališče Koper) izvodi se i Sumnjivo lice u režiji Kokana Mladenovića. Ožalošćena porodica, klasika naše komedigrafije, izvedena je nedavno i u Hrvatskoj, u zagrebačkom teatru Kerempuh.

U Severnoj Makedoniji, u teatru u Strumici igra se Pomorandžina kora u režiji Dragane Miloševske. U Bosni i Hercegovini izvedene su dve predstave Zlatka Pakovića: Grobnica za Borisa Davidoviča kako je danas zidamo u Bosanskom narodnom pozorištu u Zenici i Pedagogija otpora Branka Ćopića u koprodukciji Centra OMAHA Cazin, Kulturnog centra Bihać, Narodnog pozorišta Tuzla i Kulturnog centra Novi Pazar.

tekst i foto Branislava Opranović